Preek 6e zondag na Pasen. Joh. 15, 9-17. In het licht van 4 en 5 mei

Psalm 43, 1-4

Verschaf mij recht, o God,

vecht voor mijn zaak.

Bescherm mij tegen

een liefdeloos volk, vol list en bedrog.

U bent toch mijn God, mijn toevlucht,

waarom wijst u mij af,

waarom ga ik gehuld in het zwart,

door de vijand geplaagd?

Zend uw licht en uw waarheid,

laten zij mij geleiden

en brengen naar uw heilige berg,

naar de plaats waar u woont.

Dan zal ik naderen tot het altaar van God,

tot God, mijn hoogste vreugde.

Dan zal ik u loven bij de lier,

God, mijn God.

Vroeger, na het afronden van een tentamen volgde natuurlijk altijd wel de vraag of je het gehaald had. Mijn reactie was dan altijd: “ik hoop het”. Eigenlijk wist je dan wel genoeg en kon ik mij al gaan voorbereiden op de herkansing. Er spreekt namelijk weinig vertrouwen uit.

Ergens jouw hoop op vestigen heeft in ons taalgebruik de insteek van vol verwachting ergens naar uitzien en daarbij de realiteitszin niet uit het oog verliezen. Er schuilt een bepaalde onzekerheid in. Je hoopt er het beste van en tegelijkertijd bereidt jij je toch voor op een teleurstelling.

De hoop doen we daarmee tekort. Althans, vanuit gelovig perspectief mogen we er een andere betekenis aan geven. Als we de Bijbel openen klinkt er namelijk iets anders. Het is dan geen vraagteken of een voorbereiding op een zachte landing.

Uit de Bijbelse hoop klinkt een zeker weten. Als men in de Bijbel hoop stelt in God, dan wordt dit gedaan vanuit een bepaalde zekerheid. Natuurlijk klinken er dan ook vragen en soms zelfs twijfels, maar altijd vanuit een basiszekerheid dat God met mensen begaan is. Dat God met ons onderweg is en ons niet loslaat. Die hoop is gefundeerd in de Schrift. Door de hele Bijbel heen, vanaf het begin bij de schepping tot aan de laatste bladzijde toe, kan je die hoop ontdekken. De Bijbel is een groot liefdesverhaal tussen God en de mensen. Ondanks fouten en tekorten die gemaakt worden, blijft God trouw aan zijn Woord en blijft het Verbond van kracht.

Deze zondag lezen we verder in de afscheidsrede van Jezus uit het Bijbelboek Johannes. Jezus houdt zijn leerlingen hier een nieuw gebod voor: “elkaar liefhebben, zoals Hij ons liefheeft”. Dat is nogal een flinke opdracht. Populair gesteld: het zijn grote schoenen om te vullen.

Liefde kent vele vormen en betekenissen. Je kan houden van een mooie film, een fijne vriendschap of relatie hebben. Het ‘houden van’ zegt niet altijd alles over de betekenis die eraan gegeven wordt, dit wordt pas duidelijk uit de context.

De liefde die Jezus ons voorhoudt gaat verder en dieper dan een oppervlakkig gevoel. Het is een liefde die zichzelf wegschenkt. Zoals Jezus zelf zegt: “Er is geen grotere liefde dan dat als iemand zijn leven geeft voor zijn vrienden.” Dat klinkt misschien te groot om ons in te verplaatsen, maar het is dat wat Jezus voor ons gedaan heeft. Vanuit de liefde is Hij voor ons gestorven en door die Liefde heeft Hij de dood verslagen en kunnen wij leven. Het is een liefde waar we onze hoop op kunnen stellen. Een hoop die zekerheid geeft.

Het is dezelfde hoop die we tegenkomen in Psalm 43. Hierin horen we de psalmist zijn nood beschrijven en daarna bidt hij. Vrijmoedig richt hij zich tot God en hij vraagt om steun. Hierin durft hij ook vragen te stellen, als hij eigenlijk zegt te ervaren dat God hem in de steek laat. Een gevoel van verlatenheid. Een gevoel dat we misschien allemaal op momenten herkennen.

De dichter gaat door die verlatenheid heen en kan vervolgens om steun vragen. Hij blijft er niet in hangen, gaat niet zitten mopperen, maar hij vraagt juist om steun en begeleiding. In alle ellende richt hij zich tot God. Daarna spreekt er zoveel vertrouwen uit die psalm. Hij gaat op naar het altaar, hij wil tot God naderen en dankbaar zijn en de Heer loven. Het is opeens een bemoedigende tekst: want wat helpt het om bedroefd te zijn en onrust te ervaren? Richt je op God, de Heer is onze vreugde en zal ons bevrijden.

Deze psalm wordt ook wel De Dordtse verzetspsalm genoemd. Op 13 maart 1941 gingen in het ‘Oranjehotel’, de gevangenis in Scheveningen, achttien mannen hun dood tegemoet. In de gang werden ze opgesteld en de Dordtenaar Leendert Keesmaat begon deze psalm te zingen: “Dan ga ik op tot Gods altaren, tot God, mijn God, de bron van vreugd”. In alle doodsangst, klonk er een lied van hoop.

Leendert Keesmaat was pas 30 jaar oud, een vader van een jong gezin. Hij was een leraar en een gemeentelid van de Wilhelminakerk. Hij bleef niet langs de kant staan, maar probeerde in het verzet zijn steentje bij te dragen. Hier heeft hij de ultieme prijs voor betaald, misschien wel met Johannes 15 in het achterhoofd: “Er is geen grotere liefde dan het leven geven voor jouw vrienden.”

Het verhaal van Leendert staat natuurlijk niet op zichzelf. Velen hebben in de oorlog hun leven gegeven voor onze vrijheid. Iedereen vanuit zijn eigen overtuigingen.

Leendert laatste daad van verzet was misschien wel het zingen van die psalm. Hiermee getuigde hij van zijn geloof, in de hoop en vanuit het vertrouwen dat de dood het laatste woord nooit heeft. Dat Gods liefde groter is dan de haat die mensen elkaar aan kunnen doen. Vanuit die hoop mogen wij ook leven. Daarin kunnen we een voorbeeld nemen aan die achttien mannen, aan Leendert en zijn lotgenoten en zoveel anderen.

Door die psalm te zingen laat je namelijk iets anders klinken dan het geluid van de haat. Het is een getuigenis van de liefde die in jou leeft en waar jij hoop in stelt. Hoe je ook in het leven staat, een getuigenis mag je laten klinken. Het is wel de toon die de muziek maakt.

We leven in een tijd waar polarisatie soms de boventoon lijkt te voeren. De hardste stemmen worden gehoord. Zij krijgen de aandacht, aan beide kanten van het spectrum. Het zachte ruisen van de wind wordt dan overstemd door het gedreun en gedoe. Terwijl het daar juist gebeurt. In de Bijbel kunnen we lezen over de profeet Elia en een godsontmoeting. God laat zich niet zien alle natuurgeweld, maar juist in het zachte waaien van de wind.

Dat mag ook de plek zijn waar we elkaar ontmoeten. In de rust van het onderlinge gesprek, vanuit respect en aandacht. In vrede en vrijheid. Wij mogen hoopvolle mensen zijn, met een hoopvolle boodschap. Een liefdevolle boodschap. Ware liefde is namelijk een liefde die zichzelf weg kan schenken, een liefde die gericht is op de ander. Liefde die het verspreiden waard is en zo leidt tot vrede en vrijheid. Amen.

Pastor Sander Verschuur

Afbeelding: Leendert Keesmaat