Preek 3e zondag 40-dagentijd jaar B. Joh. 2, 13-25. Groeien in geloof.

Het joodse Volk is Gods uitverkoren Volk. Dat zijn ze niet altijd geweest. Er was een tijd dat zij leefden als slaven in Egypte. God heeft hen daaruit bevrijdt en eigen land gegeven. Zo werd dit slavenvolk een uitverkoren volk. Deze transformatie van slavenvolk tot uitverkoren volk vond plaats in drie stappen. Bij de eerste stap leert God zijn volk te vertrouwen op Hem. Dat doet God door middel van allerlei wonderen, zoals de tien plagen tegen de farao, de oversteek door de Rode Zee en het brood (manna) dat uit de hemel valt tijdens de tocht door de woestijn. Bij de tweede stap geeft God zijn Volk een morele wet. De derde stap is die waarbij God zijn volk vormt in heiligheid door middel van een reeks liturgische en ceremoniële voorschriften en gebruiken. Het mooie van deze zondag is dat deze drie stappen aan bod komen in de lezingen van vandaag.

In de eerste lezing horen we de Tien Geboden (Ex. 20, 1-17), de samenvatting van de morele wet die God zijn Volk gegeven heeft en waaraan Jezus geen haaltje of jota verandert (Mat. 5, 18). Weet u, velen die niet (meer zo) begaan zijn met geloof denken dat geloof louter draait om moraal en ethiek, om hoe je goed goed mens moet zijn en rechte wegen gaat. Deze mensen papegaaien de ideeën van de Duitse filosoof Imannuel Kant (1724-1804). Hij zei dat religie niets anders is dan moraal en ethiek, verpakt in een goddelijk papiertje. Religie heeft tot taak je tot een fatsoenlijk mens te maken. Wel, godsdienstoorlogen tonen aan dat dit nog niet zo eenvoudig is! Natuurlijk, moraal en ethiek horen bij geloof, maar het beperkt er zich niet toe. Jezus maakt dat duidelijk in het gesprek met de rijke jongeman, die alles gedaan heeft wat de joodse Wet hem voorschrijft. De jongeman meent nu recht te hebben op het eeuwig leven. Jezus zegt hem alles te verkopen wat hij bezit en dan terug te keren om Hem te volgen. De jongeman druipt vervolgens teleurgesteld af (Marc. 10, 17-31). De Tien Geboden zijn geen regels waar een beloning tegenover staat, maar vormen de grondhouding voor de gelovige, de kaders waarbinnen je geloof kan floreren.

In het evangelie horen we over de Tempelreiniging (Joh. 2, 13-25). Als een wildeman gaat Jezus te keer en jaagt alles en iedereen weg wat niets met de Tempeldienst te maken heeft. Jezus zuivert de liturgie en de ceremonie in en rond de Tempel, die niets anders tot doel heeft dan met en bij God te kunnen zijn. Je bent niet bij God als je druk bent met zelfverrijking en afpersing. Het Oude Testament bevat vele regels en voorschriften die met liturgie te maken hebben. Die staan er niet om God te plezieren. God is in zichzelf volmaakt en heeft niets van ons nodig. Ze zijn er voor de mens, als hulpmiddel om nader tot God te komen, om iets van Gods schoonheid gewaar te worden. De morele Wet leidt je tot Gods goedheid, de liturgie tot Gods schoonheid. Alles wat dat in de weg staat, jaagt Jezus weg.

Er is nog één stap wat het slavenvolk tot een uitverkoren volk maakt, en dat is het geloof in en vertrouwen op God. Precies daarover vertelt de apostel Paulus in de tweede lezing (1 Kor. 1, 22-25). De moraal en de liturgie brengen je uiteindelijk tot een kruis. Leg dat maar eens uit in deze tijd. Het kruis is voor christenen hét teken van Gods liefde voor ieder van ons. Het kruis toont tot hoever God gaat in zijn liefde voor ons: tot in de dood op de meest dramatische wijze mogelijk. Echter, het is niet de dood die de liefde opslokt, maar omgekeerd: de liefde slokt de dood op. Dat is het kruis! Helaas is dat, om het met Paulus te zeggen, voor andersgelovigen een aanstoot en voor rationalisten en wetenschappers een dwaasheid.

In de huidige actualiteit is daaraan niets veranderd. Nog steeds is het christelijk geloof voor velen een aanstoot en een dwaasheid. Het kruis begrijpen vraagt dan ook om de weg te gaan van de goedheid van God – die tot uiting komt in de Wet van Mozes en de Tien Geboden – en om de weg te gaan van de liturgie, in al zijn facetten, die tot uiting komt in een zuivere Tempeldienst, dat wil zeggen, in een zuiver hart dat gericht is op God en niet op aards en tijdelijk gewin. De rijke jongeman, waarover ik eerder sprak, kon dat aards gewin niet loslaten en daardoor kon hij het eeuwig leven niet verwerven. Met alles wat hij heeft denkt hij door de brede poort naar binnen te kunnen marcheren. Echter, het eeuwig leven bereik je via een smalle poort, waar je met al je bezit niet doorheen past (Mat. 7, 13-14). Bezit in zichzelf is niet verkeerd. We werken er hard voor. Maar als je het tot afgod maakt, als je je heil erin zoekt, dan zijn het obstakels op je weg naar het eeuwig leven. Het kruis helpt je te focussen op God en op wat je echt nodig hebt voor het eeuwig leven bij en met God.

De Veertigdagentijd is een oefentijd om deze stappen te kunnen zetten. Ze helpen je een gezond geestelijk leven te leiden: de weg van de moraal, de weg van de liturgie en, uiteindelijk, de weg van het geloof en het vertrouwen. Vandaag komen ze samen in de lezingen. In nodig je uit de lezingen thuis nog eens rustig na te lezen en te overdenken. Zie ze als een spiegel waarin je jezelf kunt zien op je weg met God. Moge Christus hierin voorgaan en ons leiden naar het nieuwe Jeruzalem. Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen