Preek Palmzondag. Psalm 22. Een worm, geen mens meer.

Op Palmzondag – wanneer we het lijdensverhaal van Jezus lezen – bidden we altijd Psalm 22. Jezus roept met woorden uit deze psalm zijn Vader aan als Hij aan het kruis is genageld: "Mijn God, mijn god, waarom hebt Gij Mij verlaten?" (Ps. 22, 2; Mat. 27, 46). De woorden van de psalm roepen vaak herkenning op: Waar is God als ik Hem nodig heb? Ik voel slechts een lege stilte. Waar is Hij in mijn ellende, pijn en zorgen? Psalm 22 komt op een dieptepunt als de bidder zichzelf geen mens meer acht, maar een worm die over de grond kruipt (Ps. 22, 7). Als je jezelf een worm noemt, heb je alle menswaardigheid verloren.

Bij deze woorden moet ik altijd denken aan de kruiswegstaties van de Rotterdamse kunstschilder Aad de Haas (1920-1972) die hij tussen 1946 en 1949 heeft gemaakt voor het pittoreske St. Cunibertuskerkje van Wahlwiller in Zuid-Limburg. Bij de tiende statie valt Jezus voor de derde maal onder het kruis (foto boven). Aad de Haas schildert Jezus plat op de grond, zijn hand uitgestrekt. Als een dodelijk verwonde militair uit de Eerste Wereldoorlog ligt Hij in het niemandsland plat op de grond. Niemand die Hem helpt. Zelfs het kruis is uit deze statie verdwenen. Jezus is alleen met de aarde. De bomen laten hun kruin hangen. Heel subtiel schildert Aad de Haas twee aasgieren die nieuwsgierig komen kijken of ze al aan tafel kunnen. Een maaltijd voor de doden.

Bij de tiende statie van Aad de Haas is er geen kruis te bekennen. Eigenlijk verwacht je bij de tiende statie een enorm zwaar kruis dat diep op de schouders van Jezus drukt en waar geen ontkomen aan is. Nee, het kruis is even weg. In het diepst van je pijn en verdriet voel je vaak die pijn en dat verdriet niet meer. Je hoort je omgeving niet meer. De mensen die tegen je praten lijken verstomd. Het is stil, je bent alleen, je lijkt verlamd, van God en mens verlaten.

Maar dan ineens voel je een hand die je vastgrijpt en je helpt op te staan. Dat is de onzichtbare genade van God die je kracht geeft. God werkt incognito in het diepst van de put. Na zijn derde val staat Jezus weer op. Met zijn laatste krachten pakt Hij het kruis weer vast. Hij zal en Hij moet. Hij heeft geen keus. Dat laatste hoor ik vaker als ik een zieke vraag hoe het gaat. “Ik heb geen keus”, is dan het antwoord. Met andere woorden: ik had het me anders voorgesteld, maar ik moet verder, ik heb geen keus. Zo vindt ieder mens de veerkracht om vol te houden, hoe moeilijk ook. Die beweging zit ook in Psalm 22. Nadat de bidder zich heeft beklaagd en Gods hulp en genade heeft afgesmeekt, veert hij op. Vanaf vers 23 draait de bidder in de psalm als een blad aan een boom en bezingt Gods lof.

Psalm 22 draait om twee fundamentele houdingen die wij aannemen tegenover God: klaagzang en dankzegging. Velen weten God te vinden als adres om je afschuw uit te spreken en je pijn uit te schreeuwen. Want als het de mens slecht gaat, is God de beklaagde. Maar als het de mens goed gaat? Dan is dat natuurlijk een direct gevolg van zijn of haar eigen inzet en doorzettingsvermogen. God is dan uit het plaatje verdwenen. Zo denkt de bidder in Psalm 22 niet. Zijn behoud en zijn hulp komt van God alleen.

We zingen op Palmzondag Psalm 22 en voelen ons één in het lijden van Christus. Tevens mogen we ons voorzichtig verheugen op zijn verrijzenis. In de elfde statie van Aad de Haas komt het kruis weer in beeld, maar nu lijkt het getransformeerd. Gaandeweg de kruisweg verandert het kruis van een martelwerktuig in een teken van overwinning. De palmtak, het symbool van de victorie, hebben we in de hand. We steken de palmtak achter het kruis, want door het kruis heeft Jezus ons van de eeuwige dood gered. Goede God, richt ons weer op in de kracht van uw liefde! Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen