Preek 5e zondag 40-dagentijd (jaar B). Jer. 31, 31-34. In je hart gegrift.

Mijn broer is een verdienstelijk klassiek gitaarspeler. Hij heeft diverse gitaren in huis en schrijft ook muziek voor gitaar. Echter, hoe mooi hij ook gitaar speelt, in mijn geheugen staan alleen zijn eindeloze monotone oefeningen geprint. Toen wij nog in ons ouderlijk huis woonden hoorde ik vanuit zijn kamer altijd weer zijn oefeningen. Ik kan me niet herinneren dat ik hem eens een compleet stuk heb horen spelen. Hij oefende veel om bepaalde akkoorden ‘in zijn systeem’ te krijgen. Dankzij die oefeningen is hij de gitarist geworden die hij nu is.

Zo is het ook met ons geloofsleven. Geloven is niet een knop aanzetten waardoor je gelooft. Ook dat is een ingroeien, een volhouden, een langzaam versmelten van allerlei gebruiken, gewoontes en tradities. In de Bijbel wordt dat uitgedrukt in de vele verbonden die God met zijn volk sluit. Een verbond is geen contract, waarin goederen en diensten worden uitgewisseld. Een verbond is een verbintenis, met het doel dat twee harten één worden. In de Bijbel denk je bij een verbond al snel aan het verbond op de Sinaï, waarbij Mozes de Tien Geboden ontvangt. Er zijn echter meer verbonden gesloten in de Bijbel. Denk bijvoorbeeld aan het verbond met Noach, waarbij God geen mens meer zal wegspoelen door een zondvloed. Dit verbond wordt ‘ondertekend’ met de regenboog. Zo is het ook het verbond met Abraham, waarbij God uit Abraham een groot volk zal vormen. Dit verbond is ‘ondertekend’ met de besnijdenis. Er is het verbond met David, waarbij God een afstammeling van David op zijn troon zat zetten wiens koningschap nooit een einde zal hebben. Dit verbond werd telkens bekrachtigd door de offers op de Tempelplaats.

God sluit verbonden met zijn volk met de bedoeling het volk dichter bij zijn hart te brengen, opdat zij één mogen zijn. Echter, wat je ziet gebeuren is dat dit versmelten van het hart van God en de harten van de mensen zich nooit echt volledig voltrekt. Elk verbond blijft toch iets van de buitenkant, zo van ‘ik doe wat er gezegd wordt, maar niet meer dan dat’. Wordt er bij elke regenboog nog aan het verbond met Noach gedacht? Denkt elke Israëliet bij zijn besnijdenis aan het verbond met Abraham? En zo ja, leeft hij dan ook naar het verbond? Ik vraag het me af. Het is niet voor niets dat de profeten het zo druk hebben om het afgedwaalde volk steeds weer te wijzen op de verbondsbepalingen, vaak met gevaar voor eigen leven, want het volk wil er niet van horen. Het volk, en daarmee de mens, is halsstarrig en gaat liever zijn of haar eigen weg. Zo denk ik bij het gitaarspel van mijn broer alleen maar aan zijn oeverloos getokkel op zijn kamer. Het doet totaal geen recht aan de gitarist die hij nu is, net zomin als wij recht doen aan de intentie die God met ons heeft in de verbonden die Hij met de mens heeft gesloten.

Er moet dus iets gebeuren waardoor Gods verbond zijn weg vindt naar ieders hart, zodat Gods hart en het mensenhart waarlijk één worden. Dat is wat we horen in de eerste lezing uit Jeremia: “Ik sluit een nieuw verbond en Ik leg mijn wet in hun binnenste, Ik grif ze in hun hart. Ik zal hun God zijn en zij zullen mijn volk zijn.” (Jer. 31, 33) God zegt hier dat het nieuwe verbond niet meer iets is dat geschreven staat op stenen tafelen of bekrachtigd wordt met een regenboog of met een besnijdenis of wat dan ook. Zijn nieuwe verbond staat gegrift in ieders hart. Wij weten natuurlijk dat dit nieuwe verbond gesloten is in de persoon van Jezus Christus. Jezus verwijst hier dan ook naar in het evangelie.

Jezus zegt in het evangelie vandaag: “Het uur is gekomen dat de Mensenzoon verheerlijkt wordt (…) (want) als de graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft hij alleen; maar als hij sterft, brengt hij veel vruchten voort.” (Joh. 12, 24). Dit vat in feite alle verbonden samen. Eerst moet je sterven, je oude leven, je oude ‘ik’ afleggen, om het nieuwe verbond te kunnen aangaan. Je moet de oude mens afleggen, om herboren te kunnen worden. Augustinus omschrijft zonde als een ingekapseld zijn in jezelf, je van God en medemens afsluiten. Als je jezelf blijft verstoppen in je eigen cocon, in je eigen schulp, dan word je nooit de bloem of boom waartoe God je heeft geroepen, hoeveel verbonden er ook gesloten zijn. Het nieuwe verbond is een liefdesverbond, van mens tot mens en van God tot mens. Die mens en die God komen samen in de persoon van Jezus Christus.

Elk verbond heeft de intentie de mens boven zichzelf te laten uitstijgen. Jezus gaat ons daarin voor tot in de uiterste consequentie: de dood aan het kruis. Pas als Hij sterft én verrijst, is het nieuwe verbond ten volle tot uitvoering gebracht. Wij kunnen daarin delen door geloof, dat wordt ‘ondertekend’ door ons doopsel en bekrachtigd in de eucharistie. Het water van de doop spoelt de oude mens weg en de eucharistie geeft groeikracht aan de nieuwe mens. Daarom horen we in de tweede lezing: “Hij is voor allen die Hem gehoorzamen oorzaak geworden van eeuwig heil” (Hebr. 5, 9). Wanneer je in dat geloof staat, ben je een kind van het nieuwe verbond. En als de dood door Jezus’ verrijzenis tussen God en mens is weggenomen, waar ben je dan nog bang voor? Je hebt niets te verliezen! Gods genade is je geschonken in Christus. Dat is het liefdesverbond dat God in Jezus heeft gesloten. De enige plek waar je liefde kunt griffen is je hart. Het enige dat je hoeft te doen is ernaar te leven, door Hem te dienen zonder vrees (Luc. 1, 74). Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen