Preek 4e zondag 40-dagentijd jaar B. Joh. 3, 14-21. Jezus en Nikodemus.

Het evangelie vandaag is genomen uit het gesprek dat Jezus heeft met Nikodemus. Nikodemus is een Farizeeër en we weten hoe de Farizeeërs over Jezus denken en wat ze met Hem van plan zijn. Nikodemus heeft twijfels en wil graag met Jezus in gesprek. Kenmerkend voor hun dialoog is het gebruik van tegenstellingen. Zo staat licht tegenover duisternis, leven tegenover dood, tijdelijkheid tegenover eeuwigheid, ongeloof tegenover waarheid en dergelijke. Jezus maakt duidelijk dat de mens opnieuw geboren moet worden, niet letterlijk (zoals Nikodemus veronderstelt), maar geestelijk. De nieuwe mens moet zijn of haar oude leven afleggen. Zo gaat de mens van het duister naar het licht, van het ongeloof naar de waarheid, van de aardse tijdelijkheid naar de hemelse eeuwigheid. 

Wat in deze dialoog vooral het thema is, is een nieuwe manier van denken en zien. In het Grieks heet dat metanoia, omdenken, anders gaan denken. Als we over iets nieuws spreken, denken we vaak nog vanuit het oude. Met oude woorden spreken we over het nieuwe. Zo wordt eeuwigheid gezien als synoniem voor altijddurend, eindeloos. Jezus probeert dat te doorbreken. Ik moest denken aan een cartoon van Sigmund van tekenaar Peter de Wit in De Volkskrant. Sigmund (Freud) zit op een stoel naast een sofa waarop een jongedame ligt. Ze is hevig verontrust, want ze vraagt zich af of er wel wifi is na de dood. Voor jonge mensen is wifi een eerste levensbehoefte. Als er geen wifi is na de dood, dan is het eeuwig leven een zéér lange tijd van verveling en doelloosheid.

Eeuwigheid heeft echter niks met tijd te maken. Het verwijst naar God, die de Eeuwige is, dat wil zeggen, die leeft buiten de tijd. Eeuwigheid is leven in een voortdurend ‘nu’. God noemt Zichzelf “Ik ben die is” (Ex. 3, 14); niet die ‘die was’ of ‘zal zijn’. Dat is lastig om te bevatten, omdat wij alles beredeneren vanuit het idee van tijd. Woorden als eindeloos en altijddurend, maar ook zaken als verveling en doelloosheid hebben allemaal met tijd te maken. Als Jezus over eeuwigheid spreekt, heeft tijd er niets mee te maken. Nikodemus, en wij met hem, snapt dit niet. Het punt is dat ieder mens die gelooft aan Jezus, door dat geloof nú al deelt in die eeuwigheid. Daarom noemt Jezus zich de ‘poort’ of ‘deur’ (Joh. 10, 9). In zijn persoon hebben wij toegang tot God, die eeuwig is, die leeft buiten de tijd.

De dood is de overgang van dit tijdelijk leven naar het eeuwig leven. Die dood in deze context is niet zozeer letterlijk, maar vooral geestelijk bedoeld. Daarom deelt ieder mens, om het met de woorden van Paulus te zeggen, door het doopsel in de dood en opstanding van Jezus (Rom. 6, 3). Dat is ons moment van wedergeboorte. Het doopsel doet ons nú reeds delen in het eeuwig leven, niet pas aan het einde der tijden. Het concept tijd mogen we met ons doopsel loslaten. Maak je dus niet bezorgd voor de dag van morgen, zoals Jezus zegt (Mat. 6, 34). Leef in een voortdurend ‘nu’. In dit ‘nu’ ligt je verantwoordelijkheid voor elkaar en voor Gods schepping. Wacht daarom niet met het nemen van verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid moet je nu nemen en niet uitstellen!

Het gesprek van Jezus met Nikodemus is een dialoog met tegenstellingen. De tijd en cultuur waarin wij leven is dat eveneens. Wij leven in een tijd waarin tegenstellingen voortdurend aan de orde van de dag zijn en waarbij die tegenstellingen heel wat emoties oproepen. Zo staat groene energie tegenover fossiele brandstof (denk aan Extinction Rebellion), staat de burger tegenover de overheid (denk aan de boerenprotesten), staat waarheid tegenover fake news (denk aan Donald Trump en zijn volgelingen), staat Israël tegenover de Palestijnen, staat de NAVO tegenover Rusland, staat Pieter Omtzigt tegenover Geert Wilders, enzovoort. Het verschil met Jezus en Nikodemus is echter dat in onze tijd de dialoog is verdwenen. Dan houd je alleen maar tegenstellingen over, die ook nog eens worden uitvergroot. We wisselen geen argumenten meer uit, maar staan schreeuwend tegenover elkaar, zonder naar elkaar te luisteren.

De dialoog tussen Jezus en Nikodemus laat ons zien dat beide heren elkaar respecteren en het vooral Jezus is die met liefde zijn gesprekspartner bejegent. Hij wil Nikodemus uit liefde voor Hem winnen. Johannes gebruikt daarvoor het contrast tussen licht en donker. Nikodemus gaat ’s nachts met Jezus in gesprek en gaandeweg hun gesprek komt de zon op en wordt het licht. Bij Nikodemus gaat ook steeds meer hét Licht branden. Evenzo is Jezus met ons in gesprek in de hoop dat ook bij ons steeds meer het Licht gaat branden.

Vandaag is het Zondag Laetare (Latijn voor ‘verheugt u’). We mogen ons verheugen om het Paasfeest dat aanstaande is. In Pasen worden alle tegenstellingen weggenomen. De priester draagt vandaag zijn roze kazuifel. Dat is niet om een maatschappelijk statement te maken, nee, roze is een mengeling van paars en wit. In het paars van de boetetijd breekt het wit van Pasen door. Met Pasen staan wij niet tegenover elkaar of wij tegenover God, maar mogen we waarlijk de eenheid ervaren door als mens met God te mogen zijn, te mogen delen in zijn eeuwigheid. Is daar wifi? Ik denk van niet. Wat er wel is, is liefde. En oprechte liefde neemt alle tegenstellingen weg. Moge wij zo uitzien naar zijn opstanding, waarin wij mogen delen in geloof aan Christus. Door diezelfde Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen