Preek 3e zondag 40-dagentijd (jaar A). Ex. 17, 3-7. Het water uit de rots.

In de Veertigdagentijd geeft de Kerk ons prachtige lezingen uit het Oude Testament. Op de eerste zondag van de Veertigdagentijd lazen we uit Genesis over de zondeval. Adam en Eva vielen uit de gemeenschap met God, omdat Adam niet luisterde naar God. Vorige week zondag lazen we, eveneens uit Genesis, het roepingsverhaal van Abraham, de man die wél luisterde naar God en daarmee de stamvader werd van het joodse Volk.

Nu lezen we over Mozes. Hij bevrijdt het Volk uit de slavernij van Egypte en leidt hen door de woestijn naar het Beloofde Land. Je kunt dit lezen als een stukje geschiedenis, maar ook als een allegorie. Dat wil zeggen dat het verhaal niet alleen iets zegt over het Volk toen en daar, maar dat het ook iets zegt over ons, hier en nu. Zie Egypte als symbool voor de macht van de zonde. Al het goede in ons, alle talenten die God ons gegeven heeft, staan voortdurend bloot aan de verleiding van de zonde, aan zaken als macht, lust, eer, rijkdom en dergelijke. In zichzelf zijn deze zaken niet slecht, maar als ze de plek van God innemen, dan maken ze je tot slaaf en beroven ze je van je vrijheid. Je staat onder invloed van een vreemde mogendheid, zoals het Volk onder de macht stond van Egypte.

God wil dat we vrij zijn om met Hem in relatie te treden. Die vrijheid is noodzakelijk, omdat de relatie met God een liefdesrelatie is. En liefde kun je alleen beantwoorden in vrijheid. Daarom wil God ons bevrijden van welke verslavende macht dan ook. Om zijn Volk van de slavenmaker Egypte te bevrijden zendt Hij Mozes. Voor de vrijheid van heel de mensheid komt Hij zelf in de persoon van Jezus. Die vrijheid is voor God zeer kostbaar, zó kostbaar dat Hij in Jezus voor ons wil sterven aan het kruis. Met deze bril kun je heel het Exodus-verhaal lezen, van de uittocht uit Egypte tot en met de intocht in het Beloofde Land.

Het Exodus-verhaal leert ons dat bevrijd worden van zonde, en van de slavernij die daaruit voortkomt, in het geheel niet makkelijk is. Dat doe je niet even op een zondagmiddag. Van het moment dat het Volk uit Egypte vertrekt tot en met het moment waarop ze tot rust komt in het Beloofde Land is één lange tocht vol tegenslagen en weerstanden. Elke bevrijding, van welke aard dan ook, is per definitie een weg van weerstand. Het is als het rijden over een autoweg waaraan voortdurend wordt gewerkt. Mijn vrouw en ik reden eens na een vakantie in Oostenrijk via Duitsland naar huis terug. We reden van de ene ‘Baustelle’ naar de andere. Voortdurend stonden we in de file. Dat duurde maar en duurde maar. We zijn thuis gekomen, maar dat kostte ons veel ergernis, geduld en tijd. Zo is het ook met de weg naar bevrijding. Je komt er! Maar het is wel een weg die voortdurend ‘onder constructie’ is.

Dat merkt ook het Volk in de woestijn. Ze zijn onderweg naar het Beloofde Land, naar hun vrijheid, maar dat duurt wel heel erg lang. Het komt aan op uithoudingsvermogen. Elke zonde, elke verslaving, laat diepe sporen na. Israël leefde maar liefst een dikke 400 jaar als slaven in Egypte! Zo’n lange tijd onder een verslavende macht schud je niet zomaar even van je af. Dat doet je wel eens terugverlangen: liever slaaf in Egypte dan vrij mens in de woestijn, waar je niks hebt. Zij die (proberen te) stoppen met roken kennen dat. De sigaretten blijven lonken. Zo verlangt ook Israël terug naar Egypte. Een verslavende structuur doorbreken kost tijd en moeite, soms zoveel tijd en moeite dat je denkt: dan maar liever verslaafd. Je loopt vast van de ene ‘Baustelle’ in de andere. Je komt dan op het punt waar het Volk nu is: ga ik terug naar mijn oude leven of houd ik vol in de hoop dat het goed komt?

In de eerste lezing is Mozes ten einde raad en hij vraagt God om hulp. Hij krijgt de opdracht om met zijn staf water uit de rots te slaan, wat nog lukt ook. Uit het meest geharde materiaal kan God water laten stromen. De meest gestolde situatie kan God vloeibaar maken. Met andere woorden, uit de meest onverwachte hoek geeft God kracht. Dat ervaar je meestal niet op het moment zelf, maar pas achteraf, als je terugkijkt. Niemand heeft ooit een engel gezien, maar terugkijkend hoor je vaak: ‘het leek wel of een engel op mijn schouder zat’. Het water uit de rots is naar mijn idee een verwijzing naar de sacramenten, die naast een hemels element (de aanroeping van God) ook een aards element hebben, zoals water (doop), olie (zalving) en brood (eucharistie). Sacramenten zijn krachtbronnen op onze vermoeiende weg door de woestijn naar onze vrijheid.

Bevrijd worden is een lange weg. Ik moet denken aan president Zelensky van Oekraïne. Hij waarschuwt voortdurend: denk niet dat we er al zijn. Houd vol! Bevrijd worden kost tijd en moeite. Zo is het ook in de geestelijke zin van het woord. Leven als christen is een proces van toegroeien. We komen allemaal op een punt waarop je je afvraagt: ga ik terug of vertrouw ik op Gods voorzienigheid? Als Kerk zijn we ‘Gods volk onderweg’, onderweg naar het Nieuwe Jeruzalem, de stad van vrede. Waren we er maar al, denk je wel eens. Op weg gaan met Jezus betekent jezelf tegenkomen. Dan sta je voor de keuze: terug of verder? Als je verder wilt, vertrouw dan op God. Waar is Hij dan? Hij is in de sacramenten, in de Schriftlezingen, in de naastenliefde, enzovoort. Hij is met ons onderweg. Het komt aan op geloof. De Veertigdagentijd is een oefening precies daarin! Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen