Preek 5e zondag in jaar A. Mat. 5, 13-16. Zout der aarde en licht van de wereld zijn.

We bevinden ons in de periode tussen Kerst en de Veertigdagentijd, de voorbereidingstijd op Pasen. In deze tussentijd lezen we zondags uit de Bergrede van Jezus (Mat. 5 t/m 7). De Bergrede is wellicht de belangrijkste rede die Jezus geeft in heel het evangelie. Jezus begint de Bergrede met de zaligsprekingen. We hebben deze vorige week gehoord.

De zaligsprekingen zetten meteen de toon, want Jezus begint zijn belangrijkste rede niet vanuit een negatief standpunt, maar vanuit een positief standpunt. Dat wil ik benadrukken, want het christelijke geloof wordt door menigeen getypeerd als iets negatiefs: dit mag niet, dat mag niet, God die als een ‘Big Brother’ op je neerkijkt, het christelijke geloof staat bol van regels die je beperken in je vrijheid, enzovoort. Atheïsten komen altijd met dit soort simpele argumenten op de proppen. Jezus begint zijn Bergrede met het tegenovergestelde. Hij toont in de Bergrede de weg naar een gelukkig leven. Wie wil die weg niet gaan?

Maar laten we eerlijk zijn: in ons geloof komen er inderdaad regels bij te pas. Immers, gelukkig word je niet als je je aan geen enkele regel hoeft te houden. Gelukkig worden betekent dat je je aan regels hebt te houden. Het is als met sport. Vele mensen sporten. Ze voelen zich in die sport vrij en het geeft een gevoel van geluk. Wat ze er niet bij zeggen is dat elke sport bol staat van de regels. Het zijn de regels die de sport zo mooi maken en je een gevoel van vrijheid en geluk geven! Die regels zijn er niet om het spel te frustreren, maar om je te laten excelleren, om het beste uit jezelf te halen! Zo is het ook in ons geloof.

Jezus maakt in zijn Bergrede één punt duidelijk: het christelijke geloof draait niet om jezelf alleen, maar om God, je naaste én jezelf. We zijn als mens driedimensionaal geschapen. Daarmee bedoel ik niet hoogte-breedte-lengte, maar God, je naaste en jezelf. Alleen als je op deze wijze driedimensionaal bent, dan ben je het zout van en een licht voor de wereld. In het evangelie vandaag vergelijkt Jezus zijn leerlingen daarmee, met zout en licht.

Zout heeft een dubbele betekenis: het is conserveringsmiddel én verdelgingsmiddel. Zout werd gebruikt om etenswaren te conserveren, zoals vlees en vis. Door het zout kon het bewaard worden. De waarde van zout wordt niet bepaald door wat het is, maar wat het doet. Wij zijn zout in de mate waarin we Gods boodschap in Christus conserveren en doorgeven. Tegelijk zijn we een verdelgingsmiddel. In de antieke oudheid werd zout gebruikt tegen de vijand. Wanneer een vijandige stad werd verwoest, werden de omliggende akkers met zout bestrooid. Zo verloor het land zijn vruchtbaarheid en konden de inwoners de stad niet herbouwen. In die zin zijn we zout: om het kwaad te weerhouden zijn werk te kunnen doen, om te voorkomen dat het kwaad zich van ons meester maakt.

Licht zijn heeft hier mee te maken: we schijnen, want we laten zien wat onze levensbron is en wat ons hoop geeft. We scheppen helderheid in een duistere wereld. Waar licht is, kan geen duisternis zijn. Martin Luther King zei: “Haat met haat bestrijden vermeerdert de haat en voegt duisternis toe aan een nacht zonder sterren. Duisternis kan duisternis niet verdrijven, alleen licht kan dat. Haat kan niet haat verdrijven, alleen liefde kan dat.” Precies zo willen we licht zijn in deze wereld, om zo de haat uit de wereld te verdrijven.

Zo mooi als dit allemaal klinkt, zo moeilijk is dat om te doen. Een blik op onze christelijke geschiedenis toont dat. Er zijn vele oorlogen gevoerd in naam van het geloof. Maar, en dat wil ik eveneens benadrukken, er zijn nog méér oorlogen gevoerd in naam van het ongeloof, waarvan geloof geen oorzaak of reden is (*). Juist die oorlogen werden op grootse schaal gevoerd, zó groot dat we spreken van wereldoorlogen. De laatste wereldoorlog ontstond niet om religieuze redenen, maar uit atheïstische ideologieën, zoals het communisme, het fascisme en het nazisme. Echter, een waarschuwing is hier op zijn plaats. We zijn geneigd te zeggen: zie je wel, ongeloof is gevaarlijker dan geloof. De vraag die wij als christenen mogen stellen is deze: hadden we als zout van de aarde en licht in de wereld deze oorlogen kunnen voorkomen? Waarom ontstonden juist de grootste conflicten in een werelddeel (Europa) dat zich al meer dan 1500 jaar christelijk noemt? Ik weet het, dit is een complexe geschiedenis en er is geen eenduidig antwoord te geven. Maar een deel van het antwoord ligt toch wel in het feit dat wanneer christenen onvoldoende zout en licht zijn, kwade machten de overhand krijgen en hun dodelijke schaduw kunnen werpen.

Daarom raakt het evangelie van vandaag de kern van onze roeping. We zijn geroepen, elke dag weer, om zout der aarde en licht voor deze wereld te zijn. Dat is jouw en mijn opdracht in alles wat we doen, in je gezin, in je vriendenkring, op sociale media, op school, op je werk, in de parochie, in de politiek, in de wetenschap, in de gezondheidzorg, enzovoort! Zo houden we de boodschap van Christus ‘vers’ en bestrijden we het kwaad en laten we het Licht van Christus schijnen, overal waar we zijn. De tweede lezing uit de brief van Paulus aan de Korintiërs (1 Kor. 2, 1-5) helpt ons daarbij. Van God getuigen, zegt Paulus, vraagt niet om welsprekendheid, geleerdheid of overredingskracht. Je hoeft alleen maar de getuigen van de Geest die in je leeft. Je geloof steunt op de kracht van God. En die kracht draag je elke dag weer met je mee! Zout der aarde en licht voor de wereld zijn begint bij het geloof daarin! Daarin sta je sterk! Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen

(*) Vaak wordt gezegd dat religie de oorzaak is van oorlog. De Amerikaanse historici Charles Phillips en Alan Axelrod hebben aangetoond dat dit grote onzin is. Zij hebben alle gedocumenteerde oorlogen, vanaf ongeveer 3500 voor Christus tot het jaar 2000 na Christus, bestudeerd. Over deze periode hebben zij in totaal 1.763 gedocumenteerde oorlogen geteld. Van deze oorlogen zijn er welgeteld 123 gevoerd om religieuze redenen (christelijk en islamitisch). De overige oorlogen zijn zogenaamde ‘government wars’, oorlogen tussen of tegen regeringen. Met andere woorden, slechts 7% van alle gedocumenteerde oorlogen hebben religie als directe aanleiding; 93% van alle oorlogen zijn om niet-religieuze redenen gevoerd. Zie ‘Encyclopedia of Wars volume I, II and III’ USA, 2005.