Preek 22e zondag in jaar A. Mat. 16, 21-27. Ga achter Mij!

We gaan in het evangelie verder waar we vorige week gebleven waren. Het verhaal is nog niet af. Jezus vroeg aan Petrus: Wie zegt gij dat Ik ben? Petrus gaf het enige juiste antwoord: U bent de Christus, de Zoon van de levende God. So far, so good. Maar nu gaat het schuren. Jezus voorspelt zijn lijden en sterven. En dat stuit Petrus tegen de borst. De Messias is een overwinnaar die de vijanden van Israël eens en voorgoed verslaat, inclusief de Romeinen. Maar als Jezus zegt dat de Romeinen Hem zullen kruisigen, ontstaat er kortsluiting bij Petrus. Hij wil Jezus hiervoor behoeden, hij gaat voor Hem staan en blokkeert zijn weg. Dan spreekt Jezus die harde woorden: Ga weg, satan, achter Mij!

Petrus, die door Jezus ‘rots’ is genoemd en hem de sleutels van het Rijk der hemelen heeft gegeven, wordt de satan. De rots wordt een struikelblok. Jezus noemt Petrus de satan, want het is de stem van de duivel die hier door de woorden van Petrus klinkt. Wat de duivel hier doet is dat hij Jezus een andere weg wijst, een andere weg dan de Vader Hem wijst, zoals de duivel ook deed tijdens de verzoeking in de woestijn. De duivel zaait verwarring en strooit zand in de ogen. Hier komen twee belijdenissen samen: Jezus is de Messias en de Messias moet sterven. Wil God de mensheid kunnen verlossen, dan moet God, in de persoon van Jezus, gaan tot de uithoeken van dood en zonde, all the way. Er is geen middenweg of compromis. Alles wat de gang van God tot in het uiterste in de weg staat, staat de verlossing in de weg. De enige die daar mee gediend is, is de duivel zelf.

De belangrijkste woorden van het evangelie van vandaag zijn de woorden die Jezus tot Petrus zegt: ga achter Mij! Dat is de enige plek voor ons als leerlingen: achter de Heer. Wie voor Hem gaat staan, zoals Petrus deed, meet zichzelf een plek toe die niemand toekomt. De enige die Jezus voorafging was Johannes de Doper. Iedereen die na Johannes de Doper komt, staat achter Jezus, óók Maria. Dat geldt voor heel de Kerk: zij moet steeds Jezus volgen. Soms wil die Kerk voor Jezus uitgaan, en dat zijn precies die momenten in de geschiedenis waarop het fout gaat. Wie voor Jezus staat is Hem een aanstoot, zoals Hij tegen Petrus zegt. Wij zijn volgelingen van Jezus; Jezus is geen volgeling van ons! Laat dat nu het probleem zijn met deze tijd. In dit ego-tijdperk volgen we alleen onze eigen wil en begeerte. Alles en iedereen moet volgen, inclusief God en Jezus. Je staat telkens voor Jezus als het je alleen maar om jezelf te doen is, wanneer je anderen minacht of allerlei kwaad toewenst. Dan ben je niet meer op Jezus gefocust.

Enkele weken geleden lazen we het evangelie waarin Petrus, net als Jezus, op het water wil lopen. Hij stapt uit de boot en staat op het water. Echter, zodra hij niet meer op Jezus is gefocust, maar op zichzelf, zinkt hij. En als rots zinkt hij snel! Hier zien we wie Petrus werkelijk is, namelijk een man van tegenstrijdigheden. Dat is geen diskwalificatie, want zijn we niet allemaal een beetje tegenstrijdig? Zijn we niet allemaal een beetje een Petrus? Hij is de rots, iemand waarop je kunt bouwen. Maar als die rots op zichzelf is gefocust, zinkt hij. Petrus symboliseert de Kerk de eeuwen door. Waarom bestaat de Kerk nog steeds na tweeduizend jaar en heeft ze alle stormen van de geschiedenis doorstaan? Omdat ze de rots is. Waarom heeft de Kerk tegelijkertijd zoveel zwarte bladzijden? Omdat ze de rots is. Zo kun je ook naar jezelf kijken. Je staat stevig in je belijdenis, maar als die belijdenis ‘kruisloos’ is en louter op jezelf betrekking heeft, dan sta je wankel.

God is mens geworden, niet als avontuurtje, niet om zijn schepping van binnenuit te zien, niet om te proeven aan het menselijk leven. Nee, Hij is mens geworden om verzoening tot stand te brengen. Hij maakt zichzelf tot zondebok en neemt al ons tekortschieten op zich. Een zondebok is iets of iemand waarop je je wreekt, waarmee je afrekent met je schulden. Je ziet zondebokken in heel de menselijke geschiedenis, in de oude godsdiensten waarin dierenoffers en soms zelfs mensenoffers worden gebracht. Zo zijn ook de joden de eeuwen door tot zondebok gemaakt, met als dieptepunt de holocaust onder de nazi’s. Je ziet ook zondebokken in de huidige tijd, denk bijvoorbeeld aan de slachtoffers van pesterijen, uitsluiting en vreemdelingenhaat. Wat doet God in Jezus: Hij maakt zichzelf tot zondebok, om dit mechanisme eens en voorgoed te ontmaskeren en te ontkrachten.

Petrus staat dit doel in de weg. Dat kan Jezus niet laten gebeuren, anders komt er nooit een einde aan vervolging, onderdrukking, haat, uitsluiting, enzovoort. En waar dat nog wel gebeurt – en dat is helaas eerder regel dan uitzondering – staan we voor Jezus in plaats van achter Hem en zijn we Hem een aanstoot. Jezus moet het kruis ondergaan, er is geen keus. Op het kruis voltrekt God het enige en noodzakelijke offer dat alle offers overbodig maakt. Dat is een heilige taak, waar geen mens, ook niet de rots Petrus, voor mag gaan staan. Daarom is het kruis voor elke christen hét teken van overwinning. Het kruis maakt elk ander offer nutteloos en onnodig. Maar helaas staan we te vaak voor Jezus en zoeken we een zondebok voor onze tekortkomingen. Zolang we voor Jezus staan, blijven we in vicieuze cirkels lopen. De geschiedenis bevestigt dat telkens weer… Daarom: Ga achter Mij! Dat is de enige juiste plek voor ons zondaars. Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen