Preek 23e zondag in jaar A. Mat. 18, 15-20. Daar ben Ik in hun midden.

Een tijdje terug was ik getuige van een motorongeluk. Het ongeluk gebeurde op de andere weghelft. Wat er precies gebeurde weet ik niet. Wat ik zag was een brandende motor en de berijder die er niet ver naast lag. Ik stopte mij auto langs de weg en rende op hem toe. Gelukkig waren er ook anderen die hielpen. We sleepten de man naar de kant van de weg. Een ander belde 112 en al snel waren de brandweer en de ambulance ter plaatse. Ik was zeer onder de indruk van de snelle hulp die van alle kanten op de man afkwam.

Tegelijkertijd hoor je regelmatig dat mensen elkaar afblaffen als de één iets zegt over het gedrag van een ander. We laten ons niets meer gezeggen. Dit is een tijd van zeer lange tenen. Onze samenleving heeft twee gezichten. We schieten onmiddellijk te hulp als iemand dat nodig heeft en tegelijkertijd nemen we elkaar de maat. En dan zegt Jezus dat je je broeder of zuster moet vermanen als deze iets verkeerd doet. Wie durft dat nog?

Jezus geeft praktische aanwijzingen als je iemand op zijn of haar fouten wijst. Spreek die persoon eerst 1-op-1. Als dat niet werkt, vraag er dan een paar vertrouwelingen bij, enzovoort. Als niets helpt, zegt Jezus, behandel hem dan als een heiden of een tollenaar. Dit is niet beledigend bedoeld als je weet hoe Jezus met heidenen en tollenaars omgaat: zorgvuldig, met geduld en niet veroordelend. Jezus stapelt kans op kans. Waar krijg je op vandaag nog zoveel kansen om het goed te maken? Als iemand iets heeft misdaan, dan wordt het meteen aan de grote klok gehangen. Op social media word je publiekelijk te schande gezet, nog los van de vraag of je het ook daadwerkelijk gedaan hebt.

Waar het hier allemaal om draait is liefde. We horen het de apostel Paulus zeggen in de tweede lezing: de liefde vervult de Wet (Rom. 13, 8-10). De apostel noemt liefde de grootste van allen (1 Kor. 13). Echter, op vandaag is liefde niet meer de belangrijkste waarde in onze samenleving, maar vrijheid en tolerantie. Vrijheid gaat boven alle normen en waarden, ook die van de liefde. We zagen het enkele jaren terug tijdens de lockdown, hoe agressief er werd gereageerd op de inperking van vrijheid. Kom niet aan mijn vrijheid! Echter, Paulus zegt niet: ‘vrijheid is de grootste’, maar ‘liefde is de grootste’. Liefde betekent dat je niet zomaar alles tolereert. Als je een kind opvoedt, moet je soms de vrijheid van het kind inperken om te voorkomen dat er iets ergs gebeurt. Je doe het uit liefde voor het kind. Als je iemand uit de problemen helpt, doe je dat uit liefde, maar leg je wel beperkingen op om te voorkomen dat de problemen groter worden. Met andere woorden: liefde kan niet floreren zonder kaders. Als er geen kaders zijn, kan er ook geen liefde zijn. In een cultuur die zegt ‘alles kan en mag en niets is verboden’, daar kan liefde niet wortelschieten.

Liefde is, ik heb het vaker gezegd, steeds het goede willen voor de ander, omwille van de ander. Liefde heeft met kaders te maken én is op de ander, op de gemeenschap gericht. Dat zie je in heel de Bijbel. De Bijbel spreekt steeds vanuit het collectief, vanuit de gemeenschap. Bandeloos individualisme, zoals we dat vandaag kennen, kom je in de Bijbel niet tegen. Dat begint al met Adam en Eva: God schept de oergemeenschap in de Tuin van Eden (een gekaderde ruimte). Dan volgt het volk Israël, waarmee God een collectief Verbond sluit (het Verbond stelt ook kaders). Ook Jezus heeft een groep leerlingen. Hij vormt al meteen een gemeenschap. Ook de wonderen die Hij verricht en de zonden die Hij vergeeft zijn, uit liefde, steeds op de gemeenschap gericht. De persoon die is genezen of vergeven (of beide) kan immers weer terugkeren in de gemeenschap en aan het gemeenschapsleven deelnemen. In die gemeenschap is Jezus dan ook steeds aanwezig: “Waar twee of drie verenigd zijn in mijn Naam, daar ben Ik in hun midden” (v. 20). Bijbels gezien sta je nooit op jezelf.

Dat staat haaks op de huidige tijdsgeest, die gericht is op het ik, op wat mij toekomt, op waar ik recht op heb. De huidige tijdsgeest leert je dat je een losstaand individu bent, dat je van niets en niemand afhankelijk bent, dat je je eigen waarden en normen hebt, met je eigen, persoonlijke, subjectieve waarheid. Dit individualisme sijpelt vele spirituele stromingen binnen, waarin het steeds draait om het individu. Je ziet het ook bij evangelische bewegingen. Vele daarvan zijn in mijn ogen individualistisch: Hoe sta ik in relatie tot de Heer? Hoe is mijn relatie met Hem? Hoe word ik gerechtvaardigd? Dat is niet erg Bijbels, naar mijn idee. Christendom draait steeds om de vraag: hoe staan wij in relatie tot de Heer? Hoe is onze relatie met Hem? Hoe worden wij gerechtvaardigd?

In het vermanen van een broeder of zuster legt Jezus de nadruk op het herstel van de gemeenschap. Hij is de Emmanuel: God met ons. De norm is de liefde en liefde is steeds gericht op de ander. De ander aan boord houden is een goede christelijke deugd. Zo mogen we ook naar onszelf kijken en naar onze (lokale) geloofsgemeenschap. In hoeverre ben ik en zijn wij met onszelf bezig? In hoeverre gaat het om mijn belang? In het evangelie van vandaag houdt Jezus ons een spiegel voor. Het kan geen kwaad daar af en toe eens in de kijken. Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen