Preek 15e zondag in jaar C. Luc. 10, 25-37. De Barmhartige Samaritaan.

Middeleeuwse, gotische kathedralen vind ik werkelijk subliem. Op vakantie probeer ik er altijd wel een te bezoeken. Gotische kathedralen liggen verspreid over Europa, in vele soorten en stijlen. Wat mij betreft staan de mooiste in Frankrijk. Heel bekend is natuurlijk de Notre Dame in Parijs. Na de brand is deze in oorspronkelijke staat hersteld. Iets minder bekend, maar minstens zo mooi – zo niet mooier – is een andere Notre Dame, namelijk die van Chartres, op nog geen 100 kilometer ten zuidwesten van Parijs.

De kathedraal van Chartres heeft van binnen ongeveer dezelfde ‘look and feel’ als de Notre Dame van Parijs. Voordeel van Chartres is dat het enorme roosvenster boven de ingang goed te zien is, want er staat geen groot orgel voor, zoals in de Notre Dame van Parijs. Wat ik vooral heel mooi vind aan Chartres zijn de glas-in-lood vensters, waarvan circa driekwart nog originelen zijn uit de twaalfde en dertiende eeuw. En wat ik nog het meest bewonder is de kunstzinnigheid en vooral de Bijbelkennis die met de vensters wordt geëtaleerd.

Dat brengt mij bij het evangelie van vandaag: de parabel van de Barmhartige Samaritaan. Chartres heeft namelijk een prachtig glas-in-lood venster dat aan deze parabel is gewijd. Het vertelt de parabel in de vorm van een stripverhaal avant-la-lettre. Wat dit venster zo bijzonder maakt is dat de parabel is gekoppeld aan een ander beroemd verhaal uit het Oude Testament, namelijk het verhaal van de zondeval van Adam en Eva (Gen. 2-4). Beide verhalen staan op één venster afgebeeld.

In de parabel van de Barmhartige Samaritaan vertelt Jezus over een man die Jeruzalem verlaat om naar Jericho te gaan. Dat is in zichzelf al een boodschap, want het Joodse volk is op Jeruzalem georiënteerd. Deze man verlaat Jeruzalem, de tegenovergestelde weg. Onderweg wordt hij beroofd en halfdood achtergelaten. Een joodse priester en een leviet (een tempeldienaar) zien hem liggen, maar lopen in een boog om hem heen. Totdat een Samaritaan – iemand van buiten het Uitverkoren Volk – zich over de man ontfermt. Hij verzorgt zijn wonden en brengt hem naar een herberg. De Samaritaan betaalt alle kosten en belooft terug te komen om eventuele extra kosten te vergoeden.

Het was in de Middeleeuwen een geliefde uitleg om deze parabel te koppelen aan het verhaal van de zondeval. Adam en Eva eten van de verboden vrucht en plaatsen zichzelf als gevolg daarvan buiten het paradijs. Eenmaal buiten het paradijs staan ze er alleen voor. Het duurt niet lang of de eerste moord wordt gepleegd: Kain vermoordt Abel.

De man die Jeruzalem verlaat om naar Jericho te gaan symboliseert de mensheid die buiten het paradijs staat. Jeruzalem staat symbool voor het paradijs. Jeruzalem betekent: stad van vrede. In het boek Openbaring wordt Gods Koninkrijk gezien als het Nieuwe Jeruzalem dat uit de hemel neerdaalt. De dieven die de man beroven symboliseren alle verleidingen en gevaren waaraan we blootstaan sinds we uit het paradijs zijn verjaagd. Die verleidingen zullen ons halfdood achterlaten, hetzelfde lot als Abel.

De joodse priester en de leviet representeren het Oude Testament, meer specifiek de Wet van Mozes. Die bleek niet in staat om de mensheid te verlossen en terug te brengen tot God. Daarvoor moest Christus komen! De Barmhartige Samaritaan is Christus, die onze zonden vergeeft, onze wonden verzorgt en ons naar de herberg brengt. De herberg is de Kerk, met hoofdletter, het Lichaam van Christus, waarbinnen we geborgen zijn en door middel van de sacramenten worden verpleegd. Christus is het die voor ons alle kosten vergoedt.

In de parabel vertelt Jezus dat de Samaritaan zal terugkomen om alle extra kosten te betalen. Dat is de belofte van de wederkomst van Christus. Dan zullen alle openstaande rekeningen vereffend worden. Dat klinkt dreigend, maar is iets goeds: net als een arts die je behandelt. Ook dat is goed, maar kan pijn doen. Het glas-in-lood venster eindigt bovenaan (je ‘leest’ deze vensters van beneden naar boven) met de voorstelling van de triomferende Christus aan het einde der tijden. Christus zit daarbij op de regenboog (een verwijzing naar het allereerste verbond met Noach), geflankeerd door twee engelen. In zijn linkerhand houdt hij de wereld vast en met de andere hand maakt Hij een zegengebaar. Het zegt ons dat Christus uiteindelijk alles zal herstellen en niemand beroofd zal achterlaten.

Bijna alle vensters van Chartres zijn gesponsord, zoals dat in die tijd gebruikelijk was bij de bouw van kathedralen. Vaak waren dat rijke adellijke families, die hun familiewapen in de vensters lieten aanbrengen, maar ook gildes, zoals het bakkersgilde, het metselaarsgilde, enzovoort. Het venster van de Barmhartige Samaritaan is gesponsord door het gilde van de schoenmakers. Helemaal onderin het venster is een schoenmakertje afgebeeld, met zijn leest tussen de knieën. Ook zien we een tevreden klant op zijn nieuwe schoenen. Die klant staat afgebeeld als een pelgrim. Chartres was een belangrijk knooppunt van pelgrims op weg naar Santiago of Rome. Vele pelgrims kwamen erlangs. Schoenmakers deden er goede zaken.

Los van de commerciële betekenis, heeft de sponsoring door de schoenmakers vooral een geestelijke betekenis. Immers, heel ons leven is een pelgrimage! Wij zijn allemaal pelgrims, onderweg naar het Nieuwe Jeruzalem. Net als de man in de parabel staan wij in deze zondige wereld bloot aan verleidingen, gevaren en ziektes. We raken verwond aan het leven op onze pelgrimsweg. We kunnen teleurgesteld raken in onze medemens, die ons laat liggen, zoals de priester en de leviet de man lieten liggen. Goddank komt Christus op ons pad, de Barmhartige Samaritaan, om ons te helpen, onze wonden te verbinden en ons naar de herberg (zijn Kerk) te brengen. Als we ons aan Hem toevertrouwen, als we ons door Hem laten verzorgen, dan komen we behouden thuis! Moge Christus de gebroken mensheid verlossen van zonde en oorlog, ons weer oprichten en ons veilig brengen in zijn Kerk. Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen