Preek 32e zondag (jaar C): feest van de basiliek van St. Jan van Lateranen

We vieren vandaag de wijdingsdag van de basiliek van St. Jan van Lateranen. Deze basiliek is de kathedraal van Rome en staat daar in de wijk Lateranen. Het woord 'kathedraal' stamt van het Latijnse woord cathédra: de leerstoel van de bisschop. Zoals een professor een leerstoel bekleedt aan een universiteit, zo doet de bisschop dat in zijn bisdom. Met dat verschil: de leerstoel van de professor is geen concrete stoel, maar staat voor een leeropdracht of specialisatie. De leerstoel van de bisschop is nog wel een concrete zetel.

De kerk waar de cathédra staat is ernaar genoemd: de kathedrale kerk. Elk bisdom heeft er een. Onze kathedraal, met daarin de cathedra van de bisschop van Rotterdam, staat in Rotterdam aan de Mathenesserlaan. De kathedraal van Rome is dus de St. Jan van Lateranen. En omdat de bisschop van Rome tevens paus is van de wereldkerk, is de kerk waar zijn leerstoel staat in feite ook de kathedraal van de wereld. Als zodanig is de St. Jan van Lateranen zelfs belangrijker dan de St. Pieterbasiliek in Vaticaanstad. Dat staat in het Latijn te lezen op de gevel van de St. Jan van Lateranen: Sacrosancta Lateranensis ecclesia omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput (Allerheiligste kerk van Lateranen, moeder en hoofd van alle kerken van de stad en van de wereld).

Wat vieren wij nu eigenlijk, behalve dat de kerk lang geleden werd ingewijd? Dit feest is een feest van verbondenheid. We vieren onze verbondenheid met de paus, de bisschop van Rome. We vieren dat we een wereldkerk zijn, verenigd rond de cathédra van Rome. We zijn niet de Katholieke Kerk in Nederland; RKK staat niet voor Rotterdams-katholieke Kerk, maar voor Rooms-katholieke kerk. Rooms wil zeggen Romeins, ofwel: met Rome verbonden. Niet met de stad Rome, maar met de leerstoel van de paus in de St. Jan van Lateranen. Als we zo onze verbondenheid met de paus en via hem met de wereldkerk vieren, hoe vreemd is dan het evangelie dat we op deze feestdag lezen: de Tempelreiniging (Joh. 2, 13-22). Als het om de paus gaat zou je het evangelie verwachten waarin Jezus tegen Petrus zegt: “Gij zijt Petrus en op deze steenrots zal ik mijn Kerk bouwen” (Mat. 16, 18). De paus immers bekleedt het Petrusambt en staat in directe lijn van opvolging met de apostel Petrus. Persoonlijk vind ik het dan ook mooi dat de Kerk gekozen heeft voor het evangelie van de Tempelreiniging.

De Tempelreiniging door Jezus maakt ons twee dingen duidelijk: enerzijds opdat we als geloofsgemeenschap de Kerk zuiver houden, gericht op de Goede Boodschap van Christus, dat we van de Kerk geen markthal maken; anderzijds opdat we onszelf innerlijk rein houden, gericht op de wil van God, dat we van ons hart geen markthal maken. Beide grijpen in elkaar. De zuiverheid van de Kerk is een continu proces. Onze kerkgeschiedenis kent vele zwarte bladzijden, tot aan de recente misbruikschandalen toe. Om die reden heeft de Kerk niet één hervormingsmoment, zoals dat in protestantse kringen jaarlijks op 31 oktober wordt 'gevierd' met Hervormingsdag. Ecclesia semper reformanda, zegt Augustinus: de Kerk moet altijd hervormen. Maar hoe zit het met onze innerlijke Kerk, onze persoonlijke tempel? Paulus zegt in de tweede lezing vandaag: “Gij weet toch dat gij Gods tempel zijt en dat de Geest van God in u woont?” (1 Kor. 3, 16). Zoals de wereldkerk continu zichzelf moet hervormen, zo moet dat ook ons innerlijk. Let op dat je niet vastroest in verkrampte geloofswaarheden en wegglijdt in fundamentalisme. Zorg ervoor dat je je geloofsovertuigingen telkens weer ijkt aan het Evangelie en niet aan je eigen waarheid. Laten we als Kerk – parochianen én ambtsdragers – niet hoogmoedig en hooghartig worden, maar proberen deemoedig en barmhartig te blijven. Dat is een doorlopend proces dat elke dag opnieuw begint.

Een oprechte Kerk, een Kerk die zichzelf steeds ijkt aan het Evangelie, is een dienende Kerk. Dat is een Kerk die zich openstelt voor de wereld. Dat is een lerende Kerk en niet een belerende Kerk. Een belerende Kerk, een Kerk met de geheven vinger, is de Kerk eeuwenlang geweest. Het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) heeft dat kerkbeeld achter zich gelaten. Het is de taak van de Kerk om, in alle kwetsbaarheid, Jezus’ boodschap te blijven verkondigen, tegen de wind van secularisatie in. Hoog van de toren blazen heeft geen zin. Het gaat om de boodschap van Gods menswording, dat Hij ons menselijk leven heeft gedeeld en aan het kruis is gestorven. De kern van de boodschap zit in de verrijzenis. Door de verrijzenis vallen wij allen terug in Gods liefdevolle handen. Wij geloven in de onsterfelijkheid van de liefde en die liefde heeft God tot in de uiterste consequentie getoond in Jezus aan het kruis. Het is Gods liefde die zijn Zoon heeft doen opstaan uit het graf en het is in zijn liefde dat wij daarin kunnen delen. Dat is niet een liefde die afdwingt, maar een liefde die je de keuze laat: durf je God in je leven toe te laten en durf je je te schikken naar zijn wil?

Ik wijs nog op de laatste verzen van het Evangelie van vandaag: de leerlingen geloofden in de Schrift en in het woord dat Jezus gesproken had, omdat zij zich konden herinneren dat Jezus over zijn verrijzenis had gesproken. Dat is de kerntaak van de Kerk: telkens weer de verrijzenis en de woorden van Jezus in herinnering brengen, in woord en sacrament, opdat wij niet vergeten, maar geloven en tot daden van liefde komen. Moge Gods Geest onze Kerk daarin steeds leiden en beschermen; moge God onze paus Leo, onze bisschop Johannes en alle bisschoppen zegenen met daadkracht en wijsheid; moge Hij ons pastoraal team en het bestuur nabij zijn in zijn Geest van wijsheid en inzicht; moge Hij ons allen sterken in het geloof en ons maken tot elkaars dienaars; moge God allen die naar Hem zoeken door zijn Geest tot Hem brengen; en moge God allen die zijn overleden laten delen in de verrijzenis van zijn Zoon. Zo bidden wij, als één bonte wereldkerk, door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen