Preek 17e zondag in jaar C. Luc. 11, 1-13. Tot schande van je eigen eer.

Het is wellicht 25 jaar geleden toen de inmiddels overleden presentator Bart de Graaf een televisie-programma maakte waarin hij midden in de nacht bekende Nederlanders wakker maakte voor iets waarvan zij hadden gezegd: “Daarvoor kun je me midden in de nacht wakker maken!”. Bart de Graaf deed dat vervolgens letterlijk. Het ging vaak om iets wat men lekker of mooi vond, een bepaalde snack of iets van muziek. Het leverde grappige beelden op. De ene BN’er zag er wel de lol van in en speelde het spel half slaapdronken mee, de ander was juist flink gepikeerd dat hij of zij gestoord werd in zijn of haar nachtrust.

Ik moest hieraan denken bij het lezen van het evangelie van vandaag. Jezus spreekt in gelijkenissen, waarbij je soms snel en makkelijk voorbijgaat aan wat Hij zegt. Vandaag lezen we zo’n gelijkenis, waarvan je, als je het aandachtig leest, zegt: huh? De aandacht in dit evangelie gaat uit naar het Onze Vader, terwijl de gelijkenis, die er meteen op volgt, ook zeer interessant is, maar vaak onderbelicht blijft. Jezus leert zijn leerlingen het Onze Vader. Hij licht dit gebed toe met de gelijkenis van een vriend die iemand midden in de nacht wakker maakt met de vraag of hij hem drie broden wil lenen, want hij kreeg onverwacht bezoek en heeft niks in huis om zijn logé aan te bieden. Jezus zegt: dat doe je toch voor een goede vriend? Zeker. Maar, zegt Jezus vervolgens, ook als hij je vriend niet is, zou je het toch doen, al is het alleen maar om zijn “onbescheiden aandringen”.

Om dit laatste is het te doen: onbescheiden aandringen. Weet u wat ‘onbescheiden’ betekent? Ik heb het eens opgezocht. Het betekent: brutaal, indiscreet, ongepast, schaamteloos. Hiermee zegt Jezus dus iets vreemds: omdat deze ‘vriend’ zo brutaal is, omdat hij het lef heeft om je midden in de nacht wakker te maken voor een paar broden, zal je hem meteen geven wat hij vraagt! Als ik vroeger brutaal was tegen mijn ouders om iets wat ik wilde hebben, kreeg ik het juist niet! Ik heb mijn ouders nooit horen zeggen: omdat je zo brutaal bent, krijg je wat je wilt. Nee! Deze zogenaamde vriend, die Jezus in zijn gelijkenis naar voren haalt, maakt misbruik van de vriendschap. Hij profiteert van de goede relatie en heeft het lef je ’s nachts wakker te maken. Dit valt buiten alle fatsoensnormen.

Houd in gedachte dat eer en aanzien binnen de sociale verhoudingen van die tijd een grote rol speelden. Je ziet dat nog steeds in de culturen van het Midden-Oosten. Vaak komt dat negatief in het nieuws wanneer er sprake is van eerwraak: vergelding wanneer iemands goede naam te schande is gemaakt. Helaas zijn daarvan vaak vrouwen het slachtoffer. In die tijd gold de sociale code: als je uit eigenbelang de fatsoensnormen doorbreekt, dan schaadt dat je eer. Maar doorbreek je de normen omwille van een ander, dan strekt dit juist tot je eer. De vriend in de gelijkenis wil een ander helpen die hem plotseling bezoekt. Dat hij vervolgens midden in de nacht om brood vraagt strekt hem dus tot eer in plaats van dat het hem schaadt. Met andere woorden: om zijn onverwachte bezoeker te helpen, zet hij zijn eigen eer op het spel.

Sterker: de persoon die onverwacht op bezoek komt en wil eten, doet dit louter uit eigenbelang. Dit tast dus de eer aan van de vriend die hij bezoekt. Toch gaat die vriend bij een ander aankloppen voor wat broden. De goede vriend zet dus zijn eigen eer op het spel, om de ander te helpen die hem die eer afneemt. Voel je de spanning in deze gelijkenis? De vriend zet zich schaamteloos in voor iemand die, onaangekondigd en op een onmogelijk tijdstip, bij hem komt binnenvallen. En dit ten koste van zijn eigen eer!

Laten we met dit in gedachte onze blik eens werpen op de asielzoekers en vluchtelingen. Zij kloppen na een lange reis onaangekondigd en onuitgenodigd en op een zeer ongunstig moment bij ons aan. Zij hopen op onze gastvrijheid. Durven wij onze eer op het spel te zetten om hen te helpen? Of zeggen we: val me niet lastig! Kijk eens naar de ellende in Ter Apel. We geven stenen in plaats van broden. We mogen een voorbeeld nemen aan de vriend in de gelijkenis, die tot schande van zijn eigen eer midden in de nacht bij een ander aanklopt voor wat broden, om een ongenode gast toch eten te kunnen geven.

Vergeet niet dat de aanleiding voor deze gelijkenis het Onze Vader is. Als we het Onze Vader bidden en bij God aankloppen met al onze vragen en verlangens, dan mogen we de vriend uit de gelijkenis in gedachte nemen. Gods eer is heilig. Godslastering, de eer van God aantasten, is een zeer ernstige zaak. Maar als we naar het kruis kijken, waar is dan die eer? Op het kruis legt God elke eer af en maakt Hij zichzelf tot schande. Waarom? Om onze eer te redden, om ons de goddelijke status, die we voor de zondeval hadden, terug te geven! Laat dit eens tot je doordringen, telkens wanneer je het Onze Vader bidt, en kijk daarbij in de spiegel van de gelijkenis: God legt elke eer af om ons tot eer te zijn. Durf ik mijn eer op het spel te zetten om een ander te helpen? Door Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen