Preek 22e zondag in jaar C. Luc. 14, 7-14. Vriend, kom hogerop.

Vorige week preekte ik naar aanleiding van het evangelie waarin Jezus de vraag wordt gesteld hoe weinig er gered zullen zijn (Luc. 13, 23). Wij geloven en bidden in de hoop dat wij gered zullen zijn, niet in de wetenschap of in de verwachting dat we gered zullen zijn. Weten of verwachten dat je gered zult zijn, leidt tot een houding van achterover leunen, denken dat je gebakken zit. Als je bijvoorbeeld verwacht dat je zult slagen voor je examen, dan ga je minder studeren. En als je wéét dat je zult slagen, dan studeer je helemaal niet meer. Zo is het ook in geloof. Weten of verwachten dat je gered zult zijn, maakt je tot een Farizeeër. Zij leefden in de wetenschap, afgaande op hun voorbeeldige levenswandel en ontwijfelbare trouw aan de Wet van Mozes, dat zij tot de weinigen behoren die gered zullen zijn. Jezus maakt hen wakker uit deze droom. De eersten zullen de laatsten zijn!

Het evangelie vandaag gaat verder op dit spoor. Als je weet of verwacht dat je gered zult zijn, dan ben je hoogmoedig en ga je de beste plaatsen opeisen, zowel aan tafel als in de geestelijke zin van het woord. Je behoort immers, zo denk je, tot een elitegroep, een select groepje van uitverkorenen. Zij die niet zeker zijn van hun redding, moeten hun plek weten. Zij moeten nog hard moeten werken voor hun redding. Kenmerkend voor hoogmoed is dat mensen die hoogmoedig zijn andere mensen nodig hebben om hun in die hoogmoed te bevestigen. Wil je geëerd worden, dan heb je anderen nodig om je te eren, om je dat gevoel van belangrijkheid, eer en status te geven. Je medemens is geen doel meer, maar een middel. En als dat middel je niet meer helpt om je doel te bereiken, als je medemens je niet meer tot dienst is of in de weg staat, dan sluit je die persoon uit, of erger: je schakelt hem of haar uit. Je verheft jezelf boven de ander.

In het Evangelie van vandaag is Jezus te gast bij een voorname Farizeeër. Jezus bevindt zich dus onder mensen die zichzelf heel belangrijk vinden. Bovendien houden ze Jezus voortdurend in de gaten. Ze zien Hem als een concurrent, Iemand die wel eens met de eer kan gaan strijken. Jezus ziet hoe de gasten de voornaamste plekken aan tafel innemen. Het is zien en gezien worden. Ze zijn voor hun status van anderen afhankelijk. Op die afhankelijkheid legt Jezus de vinger: als je een feestje geeft en je nodigt belangrijke mensen uit, dan hoop je dat ze je terug uitnodigen. Je nodigt uit, met de bedoeling zelf ook weer uitgenodigd te worden. Je investeert in je eigen publiek, zal ik maar zeggen. Je zaait, opdat je straks eer en lof zult oogsten. Je doet iets goeds voor een ander, maar uiteindelijk omwille van jezelf. Jezus stelt ons de vraag: wie staat er eigenlijk centraal in je leven? Is dat God en je naaste of ben je dat zelf?

Het is de christelijke roeping om zó te leven dat God tegen je kan zeggen: vriend, kom hogerop! Dat is tegenwoordig een hele uitdaging, want we leven in een cultuur waarin de zelfontplooiing en zelfrealisatie van het individu centraal staat. Er is niets mis met zelfontplooiing, maar die zelfontplooiing kan uit de bocht vliegen en dan kom je terecht in de hoogmoed. De eerste lezing uit Wijsheid van Jezus Sirach (Sir. 3, 17-29) wijst op de kern van de zaak: hoe meer aanzien je hebt, des te meer moet je je vernederen. Dat wil zeggen dat je je hoogmoed altijd moet zien te temperen, want hoogmoed maakt blind. Je blik is alleen nog maar op jezelf gericht en niet op God en ook niet op je medemens. Zo zie je maar: er zit een mooie en inzichtelijke vorm van psychologie en reflectie in de Bijbel. Je kunt er veel uit leren over jezelf en hoe je je verhoudt tot God en tot je medemens.

Jezus leert ons vandaag: laat het voor jou een eer zijn iets te doen voor een ander, zonder iets terug te verlangen. Met andere woorden: het goede willen en het goede doen vóór de ander, omwille ván de ander. Ik vind dit nog steeds de mooiste definitie van liefde. God is in zichzelf volmaakt en heeft niets van ons nodig. Toch geeft Hij Zichzelf volledig in Jezus voor ons, omwille van ons. Daarom is God liefde. Iets goeds doen voor de ander omwille van jezelf is valse eer en daarmee hoogmoed. Denken dat God onvolledig zou zijn en dat wij iets aan Hem kunnen toevoegen, is de grootste vorm van hoogmoed. We zeggen daarom niet voor niets: hoogmoed komt voor de val. 

Jezus zegt: “Wie mijn volgeling wil zijn, moet Mij volgen door zichzelf te verloochenen” (Luc. 9, 23). Zelfverloochening is minder áán jezelf denken, maar niet minder ván jezelf denken. Dat wordt nog wel eens verwisseld. Je bent een schepsel van God! Hij heeft je gemaakt, dat wil zeggen: Hij heeft je gewild, en dat wil zeggen: Hij heeft je lief! Zelfverloochening heeft tot doel de verleiding van de hoogmoed, en alle daaruit voortvloeiende zonden, te weerstaan. Zo blijf je dat prachtige kind van God, en daarmee zijn beeld en gelijkenis. Wie gaf ons in daarin het ultieme voorbeeld dan Jezus zelf! Volg Hem, en je zult gered zijn. Door diezelfde Christus, onze Heer. Amen.

Diaken Franck Baggen